Telefonu elimize alıyoruz, bir bakıyoruz saatler geçmiş. “Sadece bir dakikalığına bakacaktım” dediğimiz uygulamalarda kendimizi dakikalarca, bazen saatlerce ekrana bakarken buluyoruz. Peki bu nasıl oluyor? Neden o parmağımız aşağı doğru kaymaya bir türlü “dur” diyemiyor?

Bu yazıda, “sonsuz kaydırma” (infinite scroll) mekanizmasının psikolojik etkilerini ve sosyal medya bağımlılığının neden bu kadar sinsi ilerlediğini ele alacağız.

 

Sosyal medya platformları, beynimizin ödül sistemini hedef alacak şekilde tasarlanıyor. Her yeni içerik bir sürpriz etkisi yaratıyor ve bu da dopamin salgılanmasına neden oluyor. Dopamin, bizi motive eden, merak uyandıran ve “devam et” diyen nörotransmitterdir. Sonsuz kaydırma özelliği de tam olarak bu etkiyi kullanır: Ekranı her aşağı çekişimizde bir sonraki içerikte bizi neyin beklediğini bilmiyoruz. Bu belirsizlik, bağımlılığı tetikleyen temel unsurlardan biridir. Bu durum zamanla sosyal medya kullanımını zorunlu hale getiriyor ve artık keyif vermekten çok stres azaltma ya da kaçış amacı taşımaya başlayabiliyor. 

"Ne kadar süre geçtiğini fark etmiyorum, kendime ait zamanımı kaybediyorum."

Bu noktada sosyal medyanın zamansal etkisi devreye giriyor. Sonsuz kaydırma, kullanıcının bir “bitirme noktası” belirlemesini engelliyor. Bir kitabın sayfası biter, bir dizi bölümü sona erer ancak sosyal medyada bir “bitiş” yoktur. Zihnimiz, “bitmediği” için kendini kapatmaya ikna edemiyor. Bu durum zaman yönetimini zorlaştırıyor, günlük yaşam kalitesini düşürüyor ve kişinin üretkenliğini olumsuz etkiliyor. Sonsuz kaydırma, masum bir yazılım özelliği gibi görünse de aslında tasarlandığı haliyle bir “kullanıcı tutma” stratejisidir. Bu farkındalıkla hareket etmek bireyin dijital dünyayla daha sağlıklı bir ilişki kurmasını sağlar.

Tüm bu belirtiler bir araya geldiğinde kişi, gündelik yaşamında işlevselliğini kaybetmeye başlayabilir. Bu noktada bir uzman psikolog ile görüşmek, durumu fark etmek ve çözüm üretmek için büyük önem taşır.