John Gottman (1999), uzun yıllar süren gözlemler sonucunda ilişkilerin bitme evresine gelmesinin en temel sebebi olarak bu dört temel davranış biçimini öne sürmektedir. Bu davranış biçimleri ismini İncil’de adı geçen ve kıyamet öncesi ortaya çıkacağına inanılan Mahşerin 4 Atlısından almaktadır. Mahşerin dört atlısı olarak bilinen bu davranışlar; eleştiri, savunmacılık, duvar örme ve aşağılama şeklinde ifade edilmektedir. Gottman çiftlerin iletişimde bu dört davranışı kullanmasının ilişkiyi sona erdirecek boyuta getirebileceğini belirtmektedir.
1. Atlı: Eleştiri Genellikle partnerinin kişiliğine atfedilen bir kusurluluk veya suçlama halidir. Partner için yapıcı olduğu düşünülen fakat aslında eleştiri kategorisine giren sürekli hata bulma onu ve davranışlarını yargılama şeklinde görülen davranış biçimidir. Örneğin; “Sen zaten anlamıyorsun ki.” , ” Senin algın bozuk.” Yapsan şaşardım zaten” , “Sen hep düşüncesiz hareket ediyorsun”. - Panzehri: Nazik Bir Başlangıç Yapmak
Suçlayıcı ifadeler ve “sen” dili kullanmak yerine duygu ve düşüncelerini paylaşmayı tercih etmek ve “ben” dilini tercih etmek. Karşı tarafın karakterini tanımlamak yerine yapılan davranışın kendimizde yarattığı etkileri tanımlayan kelimelerle ifade etmek. Örneğin; “Bu harcamayı yaparken fikrimi almaman beni çok değersiz hissettirdi”.
2. Atlı: Savunmacılık Saldırıyı savuşturma amacıyla suçu partnere yükleyen ve suçu partnere yönlendirip masum/kurban tarafı oynayan davranış biçimidir. Partneri dinlemeden sürekli kendini savunmayı temel alır. Dolayısıyla böyle bir davranış biçimi partnerin kendisini anlaşılmamış hissetmesi ile sonuçlanacak ve ilişki dinamiğine zarar verecektir. Örneğin; “Senin yüzünden böyle oldu” , “Sen faturayı zamanında göndermediğin için ödemeyi yapamadım.” , “Bu senin hatan.” . - Panzehri: Sorumluluk Alma
Problemin bizden kaynaklı olmadığı durumlar olmuş olsa bile en azından küçük bir kısmında sorumluluğu üstüne almayı içeren davranış biçimidir. Soruna katkı sağlayan yanımızı fark edip dile getirmek bu süreçte oldukça onarıcı olacaktır. Örneğin; “Haklısın sana haber vermeyi unutmuş olmam benim hatamdı.” .
3. Atlı: Duvar Örme Etkileşimden fiziksel ve duygusal olarak ayrılmayı uzaklaşmayı ele alan davranış biçimdir. Partnerlerden birinin kendini ifade ederken bir diğerinin onunla ilgilenmiyor gibi davranması ve duygusal olarak ilgisini ondan uzaklaştırdığı mesajını vermesidir. Bu davranış biçimi çiftlerin uzun süre aynı evde birbirleriyle küs kalmasına yol açabilmekte ve problemin çözülme süresini uzatmaktadır. Örneğin; partnerlerden birinin bir diğer konuşurken göz temasını kesmesi veya başka bir şey ile ilgilenmesi duvar örme olarak sınıflandırılmaktadır. - Panzehri: Kendini Yatıştırmak
Çatışma anında dikkatin dağıldığının fark edilmesiyle partnerinden biraz izin isteyip sakinleşmek için alana ihtiyacı olduğunu ifade etmek ve yatıştıktan sonra iletişime geçmek duvar örmek yerine yapılabilecek sağlıklı bir alternatiftir.
4. Atlı: Aşağılama Partnere üstünlük kurmak, incitmek, küçümsemek, hakaret etmek ve yaralamak amaçlı ifadeler kullanmayı kapsayan davranış biçimidir. Çoğu zaman ilişkiyi sonlandırıcı noktaya getiren tutumlardan biridir. - Panzehri: Kendi Duygularını ve İhtiyaçlarını Tanımlama
Partnerin özelliklerini tarif etmeyi değil kendi ihtiyaçlarını ifade etmeyi tercih etmek, aşağılama yerine kullanılan alternatif iletişim yoludur. İlişki dinamiklerinin zedelenmemesi açısından partnerin kusurlarını ifade etmek yerine iyi olduğu alanları pekiştiren, takdir eden ve onda beğendiğiniz özellikleri paylaşan ifade yöntemidir. |